امکان‌سنجی تثبیت ماسه‌های روان حاشیه‌های خشک‌شده دریاچه ارومیه با استفاده از تلقیح و تحریک سیانوباکترهای خاک‌زی بومی

اخیراً ایجاد پوسته‌های زیستی خاک با تلقیح سطحی ریزموجودات برای تثبیت ماسه‌های روان، مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی تثبیت بسترهای ماسه‌های دریاچه‌‌های خشک‌شده با هدف تقلیل اثرات سوء محیط‌زیستی ضروری است. هدف از این پژوهش امکان‌سنجی تثبیت ماسه‌های روان بسترهای خشک‌شده دریاچه‌ی ارومیه از طریق تلقیح و تحریک سیانوباکترهای خاک‌زی در شرایط آزمایشگاهی بود. بدین منظور، نمونه‌های حجمی از بستر منطقه‌ جبل‌کندی ارومیه به‌عنوان کانون ماسه‌های روان تهیه گردیدند و پس از انتقال به داخل سینی‌های فرسایش، آماده‌سازی شدند. سپس سیانوباکترهای مؤثر در تثبیت خاک، استخراج، شناسایی، خالص‌سازی و تکثیر شدند. هم‌چنین ماده محرک غذایی سیانوباکتریایی با نام تجاری CHU10 از طریق انحلال عناصر غذایی مختلف در آب استریل شده آماده شد. در نهایت با افزودن یک لیتر در مترمربع از محلول سیانوباکتریایی، CHU10 و آب استریل شده به‌ترتیب سه تیمار تلقیح سیانوباکترها، تحریک سیانوباکترها و شاهد با سه تکرار برنامه‌ریزی شد. پس از 120 روز، اقدام به شبیه‌سازی باد با سرعت 70 کیلومتر بر ساعت به‌مدت 30 دقیقه روی سینی‌ها شد. شدت انتقال ماسه‌ها از روی سینی‌ها توسط باد در تیمارهای شاهد، تحریک سیانوباکترها و تلقیح سیانوباکترها به‌ترتیب 58/1، 35/1 و 05/0 کیلوگرم بر مترمربع بر دقیقه بود. تحلیل یافته‌ها نشان داد که هر دو راه‌کار تحریک و تلقیح سیانوباکترها منجر به کاهش معنی‌دار (01/0>p) و به‌ترتیب 14 و 96 درصدی انتقال ماسه‌ها نسبت به تیمار شاهد شدند. با این حال، اثرگذاری تلقیح سیانوباکترها نسبت به تیمار تحریک سیانوباکترها بسیار بیش‌تر بود. بررسی تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از سطح خاک نیز قابلیت سیانوباکترها در ایجاد اتصال قوی بین ذرات خاک را تأیید کرد. علاوه‌بر این، تلقیح سیانوباکترها منجر به بهبود محتوای ماده آلی (162 درصد) و پایداری خاک‌دانه‌ها (106 درصد) به‌عنوان شاخص‌های مهم پایداری خاک شد. در نهایت به‌منظور دستیابی به راه‌کار مؤثر برای تثبیت بسترهای خشک‌شده‌ دریاچه ارومیه انجام پژوهش‌های تکمیلی در شرایط طبیعی ضروری است.